مبلغ بعد از دورۀ کوتاهی آموزش در مدرسه ابوحنیفه در کابل به آموزش علوم دینی، صرف و نحو عربی نزد استادان معروف آن زمان ادامه داد و بر زبان عربی تسلط یافت. او من جمله در آموزش مطول سعدالدین بن عمر التفتازانی فقیه و متکلم حنفی (وفات ۹۳۰ م در سمرقند) و شرح لمعه، اثر پایه در فقیه شیعی نوشته مشترک ابوعلی محمد مکی (شهید اول وفات ۱۳۸۵ م) و زین‌الدین (شهید ثانی وفات ۱۵۵۹ م) مبادرت ورزید.
مبلغ قبل از همه یک اندیشمند خودساخته بود. او با احاطه‌ای که بر زبان عربی کسب کرده بود، سعی کرد خود با متون اصلی و منابع دست اول با فرهنگ و علوم اسلامی آشنا شود. او به این وسیله توانست به گنجینه‌های آثار «نجات» و «شفای» بوعلی سینا، «شرح منظومه» حاج ملا هادی سبزواری و به خصوص «اسفار اربعه» صدرالمتالهین شیرازی، کفایه الاصول مهم‌ترین اثر در اصول علم فقه شیعی از شیخ کاظم خراسانی و فتوحات مکیه و فصوص الحکم آثار عارف معروف محی الدین ابن عربی دست یابد.
محمداسماعیل مبلغ از فرهنگ و فلسفه مغرب زمین نیز غافل نبود. او در آغاز کوشش کرد تا با مکاتب فلسفی جهان غرب از طریق ترجمه‌های عربی و فارسی آشنا شود، اما خیلی زود برای آشنا شدن بهتر آن زبان انگلیسی آموخت و در تحقیقات خود از این زبان استفاده می‌کرد.
هگل و دکارت در آغاز برای او بیشتر از دیگر اندیشمندان غرب مطرح بود. او شک دکارت را با شک غزالی و دیالکتیک هگل را با دیدگاه‌های مولانا رومی مقایسه می‌کرد. مبلغ در نیمه دهه آخر عمرش به فراگیری زبان فرانسوی نیز پرداخت تا با فلسفه معاصر فرانسه بهتر آشنا شود.